1.Gelir Vergisi Yönünden Değerlendirme
193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu'nun 61'inci maddesinde ücretin tanımı yapılmıştır.
Söz konusu maddeye göre ücret; "işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir." şeklinde tanımlanmıştır.
Aynı maddenin takip eden fıkrasında, "ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez." hükmüne yer verilmiştir.
Mezkur Kanun'un "Gerçek Ücret" başlıklı 63'üncü maddesinde, "Ücretin gerçek safi değeri işveren tarafından verilen para ve ayınlarla sağlanan menfaatler toplamından aşağıdaki indirimler yapıldıktan sonra kalan miktardır." denilmiş ve söz konusu maddenin devamında ise "Hizmet erbabına verilen ayınlar, verildiği gün ve yerdeki ortalama perakende fiyatlarına göre, konut tedariki ve sair suretle sağlanan menfaatler, konutun emsal kirasına veya menfaatin emsal bedeline göre değerlenir" hükmüne yer verilmiştir.
Dolayısıyla yukarıda ifade edilen kanun hükmünden anlaşılacağı üzere, işverenlerce çalışanlarına verilecek yardımlar ayni ücret olarak değerlendirilmelidir. Ayrıca işletme personeline ayni yardım adı altında dağıtılan bu yardım paketlerinin vergilendirilebilmesi için bu yardımların nakdi olarak değerinin bilinmesine gereksinim duyulmaktadır. Yukarıda yer verilen Kanun hükmüne göre, çalışanlara verilen bu yardımların nakdi değerlerinin tespitinde bu yardımların verildiği gün ve yerdeki ortalama perakende fiyatları esas alınacaktır.
Sonuç olarak, personele verilen ramazan paketlerinin bedelleri, çalışanlara ödenmiş net ücret olarak değerlendirilecektir. Ancak vergilendirilme aşamasında bu tutarın brüt hale çevrilerek personelin o ayki ücret matrahına eklenmesi ve ücret geliri olarak vergilendirilmesi gerekmektedir.
2.Katma Değer Vergisi Yönünden Değerlendirme
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu'nun "Verginin Konusunu Teşkil Eden İşlemler" başlıklı 1'inci maddesinin 1 numaralı bendinde; "ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetlerin katma değer vergisine tabi olacağı" hüküm altına alınmıştır.
Mezkur Kanunun teslim sayılan halleri düzenleyen 3'üncü maddenin (a) bendinde, "vergiye tabi malların her ne suretle olursa olsun vergiye tabi işlemler dışındaki amaçlarla işletmeden çekilmesi, vergiye tabi malların işletme personeline ücret, prim, ikramiye, hediye, teberru gibi namlarla verilmesinin teslim sayılacağı" hükmedilmiştir.
Ayrıca Kanunun 5'inci maddesinde "vergiye tabi bir hizmetten işletme sahibinin, işletme personelinin veya diğer şahısların karşılıksız yararlandırılması hizmet sayılır" hükmüne yer verilmiştir.
Bununla birlikte, KDV Kanunu'nun 27'nci maddesinde, "bedeli bulunmayan veya bilinmeyen işlemler ile bedelin mal, menfaat, hizmet gibi paradan başka değerler olması halinde matrahın işlemin mahiyetine göre emsal bedeli veya emsal ücreti olacağı" hüküm altına alınmıştır.
Bu itibarla, ramazan paketlerinin bedelinin tespit edilememesi durumunda, değerlemede emsal bedeli esas alınacaktır. Dolayısıyla hizmet erbabına verilen ramazan paketlerinin emsal bedelleri tespit edilip bu bedel üzerinden KDV hesaplanması gerekmektedir. Ayrıca, söz konusu yardımların satın alınması sırasında işletme tarafından yüklenilmiş olan KDV'ler indirim konusu yapılacaktır.
Ramazan Paketlerinin Katma Değer Vergisi Oranı
Ramazan paketlerinin içinde sıklıkla pirinç, nohut, mercimek, kuru fasulye, kahve, çay, şeker, baharat, makarna, hazır çorba, salça, tuz, helva, yumurta, katı yağ ve sıvı yağ gibi yiyecek maddeleri bulunmakla birlikte zaman zaman bu paketlere peçete gibi temizlik ürünleri konulduğu da görülmektedir.
2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı'nda yer alan KDV oranları incelendiğinde ramazan paketlerinin içinde yer alan erzaklarının tamamına yakınının % 8 KDV oranına tabi olduğu görülmekle birlikte peçete gibi temizlik ürünlerin KDV oranının %18 olduğu görülmektedir.
Vergi İdaresi içerisinde farklı oranda KDV ye tabi mal bulunan ve ağzı kapalı kutu olarak satışı yapılacak ramazan paketleri için hangi oranda KDV uygulanacağı konusunda vermiş olduğu bir muktezada şu açıklamaları yapmıştır.
"İlgide kayıtlı dilekçeniz ile; ramazan paketlerine uygulanacak katma değer vergisi oranının ne olacağı ve uygulanacak oranın, paket içinde bulunan ürünlere ayrı ayrı mı, yoksa bütün halinde mi uygulanacağı hususunda görüş talep etmektesiniz.
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu'nun 28. maddesinde; "Katma değer vergisi oranları vergiye tabi her bir işlem için %10'dur. Bakanlar Kurulu bu oranı dört katına kadar artırmaya, %1'e kadar indirmeye, bu oranlar dahilinde muhtelif mal ve hizmetler ile bazı malların perakende safhası için farklı vergi oranları tespit etmeye yetkilidir." hükmü yer almaktadır.
Bu madde hükmüyle Bakanlar Kurulu'na verilen yetkiye dayanılarak yayımlanan 2002/ 4480 sayılı Kararname ile, katma değer vergisi oranları; kararname eki I sayılı listede yer alan mal ve hizmetler için % 1, II sayılı listede yer alan mal ve hizmetler için % 8, bu listelerde yer almayan mal ve hizmetler için ise % 18 olarak tespit edilmiştir.
Buna göre; birbirinden bağımsız olarak tüketilebilen ve farklı katma değer vergisi oranlarına tabi ürünlerin paketlenerek, fatura veya benzeri vesikalarda malın cinsinin "Ramazan Paketi", tutarının da tek bir tutar olarak gösterilmesi suretiyle satışa sunulması halinde, bu pakete, koli içindeki katma değer vergisi oranı en yüksek olan ürünün tabi olduğu katma değer vergisi oranı uygulanacaktır. Ancak; paket içindeki ürünlerin, fatura veya benzeri vesikalarda ayrı ayrı fiyatlandırılarak, ayrı kalemler halinde gösterilmesi durumunda ise; her bir ürüne, ürünün tabi olduğu katma değer vergisi oranının uygulanacağı tabiidir."
Söz konusu muktezadan anlaşılacağı üzere içerisinde farklı KDV oranlarına tabi ürünlerin bulunduğu ramazan paketleri satıldığında bu satışa ait fatura veya benzeri vesikalarda malın cinsinin "Ramazan Paketi", fiyatının da tek bir tutar olarak gösterilmesi durumunda uygulanacak katma değer vergisi oranının paket içerinde yer alan KDV oranı en yüksek olan ürünün olacağı belirtilmiştir. Diğer taraftan ramazan paketi içerisindeki ürünlerin, fatura veya benzeri vesikalarda ayrı ayrı fiyatlandırılarak, ayrı kalemler halinde gösterilmesi durumunda ise her bir ürüne, ürünün tabi olduğu KDV oranının uygulanacağı belirtilmiştir.
3.Damga Vergisi Yönünden Değerlendirme
488 sayılı Damga Vergisi Kanunu'nun 1'inci maddesinde, verginin konusunu Kanun'a ekli (1) sayılı tabloda yazılı kağıtların oluşturduğu, kağıt teriminin ise, yazılıp imzalanmak veya imza yerine geçen işaret konmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilecek belgeleri ifade edeceği hükme bağlanmıştır.
Bu hükme göre, herhangi bir kağıdın damga vergisine tabi olması için aşağıdaki hususların mevcut olması gerekir:
' Herhangi bir hususu ispat veya belli etmesi,
' Yazılıp imzalanması veya imza yerine geçen bir işareti taşıması,
' İbraz edilebilecek nitelikte olması,
' Kanun'a ekli (1) sayılı tablo kapsamına girmesi.
Damga Vergisi Kanunu'na göre ekli liste'de yer alan 1 sayılı tablonun " Makbuzlar ve diğer Kağıtlar" başlıklı bölümünde maaş, ücret, gündelik, huzur hakkı gibi ödemelerin binde 7,59 (2015 Yılı) damga vergisine tabi olduğu bildirilmiştir.
Ücret ödemesi ister para isterse ayın olarak ödenmiş olsun her iki halde de damga vergisinin kapsamına girmektedir.
Bu nedenle, işverenlerin ayın olarak yapmış oldukları dahil ücret ödemelerinden binde 7,59 oranında damga vergisi keserek vergi dairesine beyan edip ödemeleri gerekmektedir.
4.Personele Verilen Ramazan Paketlerinin Sosyal Sigorta Primleri Yönünden Değerlendirilmesi
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun "prime esas kazançlar" bölümünde aynı yardımlar prime esas kazanca tabi tutulmaz' açıklaması yer almaktadır. Bu nedenle dağıtılan paketlerin parasal bedeli Sigorta matrahına dâhil edilmeyecektir. Aynı zaman da işsizlik sigortası hesaplanmayacaktır.
Sonuç itibariyle; sosyal yardım adı altında yapılan ramazan paketleri yardımlarının, herhangi bir zorunluluğa dayanmaksızın salt işverenin iradesiyle yapıldığından prime tabi tutulmaması gerekir.
5.Ramazan Paketlerinin Muhasebeleştirilmesi
Şimdi yukarıda açıkladığımız üzere makalemizin konusunu oluşturan, şirketlerin çalışanlarına verdikleri ramazan paketleri ve erzakların muhasebeleştirilmesine ilişkin bir örnek konunun daha iyi anlaşılmasını sağlayacaktır.
Örnek: BAYRAK Turizm A.Ş. Ramazan ayında çalışan personeline dağıtmak üzere 16.06.2015 tarihinde ALKIŞ Ltd. Şti.'den (% 8 KDV dahil) 108.000 TL'lik ramazan paketi satın almıştır. Bu durumda BAYRAK Turizm A.Ş.' nin hesaplaması gereken gelir vergisi stopajı ve damga vergisi aşağıdaki gibi olacaktır.
(Örneğimizde Gelir Vergisi Oranı İlk dilim olan %15 üzerinden, Damga Vergisi Oranı ise %0759 üzerinden hesaplanacaktır.)
|---------------------------------------------------------------------|
| Hesaplama Tablosu |
|---------------------------------------------------------------------|
|Ramazan Paketinin KDV Hariç Değeri |100.000 |
|----------------------------------------------------------|----------|
|Ramazan Paketinin KDV Tutarı (%8) | 8.000 |
|----------------------------------------------------------|----------|
|Ramazan Paketinin KDV Dahil Toplamı |108.000 |
|----------------------------------------------------------|----------|
|Toplam Kesinti Oranı |%15,759 |
|----------------------------------------------------------|----------|
|Brüt Ücret: 108.000 / (1-(0,15+0,0759)) = 108.000/0.84241 |128.203,60|
|----------------------------------------------------------|----------|
|Gelir Vergisi = (Brüt Ücret*GV oranı) = 128.203,60*0,15 |19.230,54 |
|----------------------------------------------------------|----------|
|Damga Vergisi = (Brüt Ücret*DV oranı) = 128.203,60*0,0759 |973,06 |
|----------------------------------------------------------|----------|
Çalışanlara Yardım Amaçlı Alınan Ramazan Paketlerinin İlk Satın Alınması Anındaki Yapılacak Kayıt:
-----------------------------------/----------------------------------
157 DİĞER STOKLAR 100.000,00
01 Personele Verilecek Mallar
191 İNDİRİLECEK KDV 8.000,00
320 SATICILAR 108.000,00
-----------------------------------/----------------------------------
Makalemizin önceki bölümlerinde açıklandığı üzere, söz konusu yardımların satın alınması sırasında BAYRAK Turizm A.Ş. tarafından yüklenilmiş olan KDV'ler indirim konusu yapılacaktır.
Çalışanlara Yardım Amaçlı Satın Alınan Ramazan Paketlerinin Ücret Olarak Kaydedilmesine İlişkin Kayıt:
-----------------------------------/----------------------------------
770 GENEL YÖNETİM GİD. 128.203,60
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 20.203,60
01 Gelir Vergisi (19.230,54)
02 Damga Vergisi (973,06)
335 PERSONELE BORÇLAR 108.000,00
-----------------------------------/----------------------------------
Yukarı 770 hesabı yerine işletme türüne göre 720-730-740 Hesapları da kullanılabilir.
Yardım Amaçlı Satın Alınan Ramazan Paketlerinin Çalışanlara Tesliminden Yapılacak Kayıt:
-----------------------------------/----------------------------------
335 PERSONELE BORÇLAR 108.000,00
157 DİĞER STOKLAR 100.000,00
391 HESAPLANAN KDV 8.000,00
-----------------------------------/----------------------------------
Yardım Amaçlı Satın Alınan Ramazan Paketlerinin Çalışanlara Tesliminde Fatura Kesilmesi Durumunda ise Yapılacak Kayıt:
-----------------------------------/----------------------------------
335 PERSONELE BORÇLAR 108.000,00
600 YURTİÇİ SATIŞLAR 100.000,00
391 HESAPLANAN KDV 8.000,00
-----------------------------------/----------------------------------
623 DİĞER SATIŞLARIN MALİYET 100.000,00
01 Personele Verilecek Mallar
157 DİĞER STOKLAR 100.000,00
-----------------------------------/----------------------------------
6.Sonuç
Sonuç olarak, satın alınan erzak bedelinin perakende satış fiyatı ile KDV toplamından oluşan net tutarın; menfaatin elde edildiği aydaki personelin brüt ücretine ilave edilerek gelir vergisi ile damga vergisi kesintisine tabi tutulması gerekmektedir. Ayrıca işletme personeline ramazan ayında verilen erzak yardımları KDV'nin konusunu oluşturduğundan söz konusu yardımların satın alınması sırasında işletme tarafından yüklenilmiş olan KDV indirim konusu yapılacaktır.
Ercan Şenses, Vergi Müfettiş Yrd.
-
